22 listopada 1864
Drugi w historii stały most przez Wisłę otwarto w listopadzie 1864 r. Aż 261 lat warszawiacy musieli czekać na most, który zastąpił zniszczony przez krę most Zygmunta Augusta, znajdujący się na przedłużeniu ul. Mostowej.
Budowa mostu rozpoczęła się w 1859 r. choć plany jego budowy były znacznie wcześniejsze. W 1846 r. oddano do użytku wiadukt Pancera, prowadzący z pl. Zamkowego w kierunku Wisły, w miejsce planowanego mostu. Budowa mostu została jednak zaniechana, a wiadukt stał się drogą dojazdową do mostu łyżwowego (rozstawionego na łodziach) u wylotu ul. Bednarskiej.
Most zaprojektował Stanisław Kierbedź – wybitny inżynier znany z projektów mostów na terenie Rosji, m.in. mostu na Newie w Petersburgu oraz kratownicowego mostu kolejowego na rzece Łudze.
Początkowo planowano, aby most w Warszawie także był mostem kolejowym! Miało być nim poprowadzone połączenie linii kolei petersburskiej do dworca kolei wiedeńskiej. Na szczęście dla miasta pomysł budowy linii kolejowej biegnącej ulicami miasta upadł, a most został przeznaczony dla ruchu drogowego.
Jego budowa została dość szczegółowo udokumentowana przez pioniera warszawskiej fotografii – Karola Beyera. Na zachowanych zdjęciach widać zarówno konstrukcję powstającej przeprawy, jak i tymczasowego drewnianego mostu służącego do przewożenia materiałów budowlanych.
W dniu otwarcia mostu Prezes Komitetu Budowy, Tajny Radca Rady Królestwa Polskiego, Jakub Ignacy Łaszczyński, w przemówieniu adresowanym do namiestnika Fiodora Berga, stwierdził:
„Mamy nadzieję i jesteśmy przekonani, że ta stała komunikacja przez jedną z większych rzek, ułatwiwszy wzajemne stosunki, posłuży zarazem do utorowania serdecznej i szczerej zgody dwóch narodów, połączonych pod berłem Najjaśniejszego Cesarza i Króla Aleksandra II”, zaś namiestnik Berg dziękując budowniczym wyraził wdzięczność „Cesarzowi, iż raczył zezwolić na przyłączenie do nazwy tego pięknego pomnika imienia Wielkiego Monarchy”. Niestety warszawiacy nie docenili gestu cara i zamiast używać oficjalnej nazwy „most Aleksandryjski” woleli używać nazwy „most Kierbedzia”.
Niedługo po oddaniu mostu do użytku, w 1866 r. została nim poprowadzona pierwsza linia tramwaju konnego, który powstał z inicjatywy władz kolejowych w miejsce pierwotnie planowanej linii kolejowej łączącej dworce.
Kilka lat później pod mostem poprowadzono rury zasilające Pragę w gaz produkowany w gazowni przy ul. Ludnej. Obok nich zamocowano kable telefoniczne oraz przewód wodociągowy, łączący wodociąg praski ze Stacją Filtrów przy ul. Koszykowej.
Most Kierbedzia był dwukrotnie wysadzany w powietrze. Po raz pierwszy w dniu 5 sierpnia 1915 r. przez wycofujących się z Warszawy Rosjan - zniszczeniu uległy wówczas dwa środkowe przęsła. W ich miejsce, w czasie I wojny światowej zbudowano przęsła o odmiennej konstrukcji. Ponownie most wysadzili Niemcy 13 września 1944 r. – w trakcie trwania Powstania Warszawskiego, tym razem zniszczeniu uległy cztery przęsła.
Na odbudowanych filarach mostu Kierbedzia w latach 1947-49 zbudowano most Śląsko-Dąbrowski, będący częścią Trasy W-Z, która połączyła ul. Radzymińską na Pradze z ul. Wolską na Woli.
Źródła:
Kurjer Warszawski, 1864, nr 270, 12/24 listopada
Mapa
Fotografia:
Most Kierbedzia, ok. 1900 r. - Library of Congress
