24 grudnia 1898
24 grudnia 1898 od rana warszawiacy żyli nie tylko zbliżającymi się Świętami. Tego dnia rano miało nastąpić wyczekiwane odsłonięcie pomnika Mickiewicza. Postawienie monumentu, po wielu latach bezwzględnego zakazu carskich władz, było wielkim osiągnięciem. Nic dziwnego, że o 10.00, mimo sprzeciwu władz carskich, pod pomnikiem zebrał się niemały tłum.
"Ojciec nasz był obecny na odsłonięciu pomnika i po powrocie opowiedział nam szczegóły tej pamiętnej uroczystości. W ostatniej chwili władze odmówiły pozwolenia na mowę, którą miał wygłosić Henryk Sienkiewicz z balkonu Hotelu Saskiego. Toteż uroczystość odbyła się w zupełnym milczeniu, w takiej ciszy, że słychać było nie dochodzące tu nigdy odgłosy dalekich dzwonów. Punkt o godzinie dziesiątej Cyprian Godebski stojący na tarasie wśród członków komitetu dał znak orkiestrze, która rozpoczęła modlitwę z IV aktu Halki Moniuszki. Zakołysała się zasłona i opadła ukazując postać wieszcza. Tłumy w milczeniu obnażyły głowy. Ksiądz prałat Siemiec odczytał modlitwę, a gdy ją skończył, wśród zupełnej ciszy dokonał poświęcenia pomnika. Gdy księża powrócili na swoje miejsca, orkiestra odegrała poloneza z IV aktu Halki. Wszystko to trwało zaledwie kwadrans, po czym tłum zaczął się poruszać i płynąć strumieniem przez wrota w kracie żelaznej, rzucając w hołdzie kwiaty i wieńce u stóp pomnika. Z miasta nadciągały wciąż nowe masy, które przedtem nie dostały się na miejsce uroczystości. Trwało to niemal przez dzień cały.” Wspominała Jadwiga Waydel-Dmochowska.
Pomysł postawienia pomnika narodził się rok wcześniej w związku ze zbliżającą się rocznicą narodzin wieszcza. W realiach zaborów niełatwo było jednak uzyskać zgodę władz carskich na urzeczywistnienie tego przedsięwzięcia. Bardzo umiejętnie wykorzystano zelżenie ucisku wraz ze wstąpieniem na tron Mikołaja II i zmianę na stanowisku generał-gubernatora warszawskiego, kiedy to namiestnikiem cara w Warszawie został rosyjski arystokrata, książę Aleksander Bagration-Imeretyński.
Na czele komitetu budowy pomnika stanął Henryk Sienkiewicz, któremu udało się zaprosić do współpracy wiele wybitnych postaci życia literackiego i społecznego. Ostatecznie dzięki ich energicznym działaniom udało się zjednać władze carskie oraz zachęcić społeczeństwo do zbiórki na budowę pomnika. Po dwóch miesiącach, w lipcu 1898, trzeba było zbiórkę społeczną przerwać ponieważ cała suma został uzbierana. Wykonanie projektu powierzono rzeźbiarzowi na stałe mieszkającemu w Paryżu Cyprianowi Godebskiemu.
Źródła:
Zygmunt Wasilewski, Pomnik Mickiewicza w Warszawie 1897-1898, Warszawa 1899.
Album odsłonięcia pomnika Adama Mickiewicza w Warszawie 24 grudnia 1898 r., Warszawa 1898.
Mapa
Fotografia:
Odsłonięcie pomnika Mickiewicza, 24 grudnia 1898 - fot. Julian Kostka, Ludwik Mulert/Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa, domena publiczna
