28 czerwca 1960
Tego dnia otwarto pierwszą w Warszawie szkołę-pomnik Tysiąclecia Państwa Polskiego. Było nią XVII Liceum Ogólnokształcące im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego przy ulicy Elektoralnej.
Budowa szkół była sztandarową akcją władz na obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego. Była to także próba przyćmienia millenijnych obchodów planowanych przez Kościół. W 1958 roku, kiedy hasło budowy ”tysiąclatek” rzucił Władysław Gomułka, w progi szkolne wkraczał wyż demograficzny, szkoły były przepełnione i wciąż ich brakowało. W związku z tym społeczna akcja zaproponowana przez władzę była strzałem w dziesiątkę. Jej sukces został w pełni wykorzystany propagandowo, nie było tygodnia aby dziennikarze nie pisali o postępach budowy pierwszej tysiąclatki w Czeladzi, którą otwarto w lipcu 1959 roku.
Rozpoczęto od powołania Społecznego Funduszu Budowania Szkół Tysiąclecia, który prowadził społeczną zbiórkę. Na szkoły składały się zakłady pracy, Polonia, osoby prywatne. Ich budowa w dużej mierze opierała się na pracy wojska. Architektonicznie szkoły były bardzo do siebie podobne, oparte na kilku ustandaryzowanych projektach. Budowano w oparciu o prefabrykaty, oszczędnościowo i szybko. Dachy na przykład musiały być płaskie ze względu na brak drewna. Dziś nierzadko tysiąclatki spotykają się z krytyką, jednak wówczas priorytetem było budować szybko, tanio i funkcjonalnie. W ciągu siedmiu lat powstało 1417 szkół, z których wszystkie funkcjonują do dziś.
Tysiąclatki, o czym rzadko się wspomina, miały w zamyśle pełnić jeszcze inne funkcję poza oświatowymi. Miały stanowić zaplecze militarne i w razie konfliktu zbrojnego służyć jako szpitale i schrony. W związku z tym usytuowanie szkół nie zawsze było najdogodniejsze dla mieszkańców, za to dogodne w razie ewentualnych działań zbrojnych. W niektórych szkołach budowano także schrony przeciwatomowe, do dziś taki schron w tysiąclatce w Będzinie jest atrakcją turystyczną.
Źródła:
Marek Stremecki, Tysiąclatki mają 50 lat | Dzieje.pl
Tysiąc szkół na Tysiąclecie | PolskieRadio.pl
Przemysław Semczuk, Szkolne tysiąclatki | Newsweek.pl
Mapa
Fotografia:
XVII LO im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 1968 - http://fotopolska.eu/
