14 maja 1906
Dokładnie 110 lat temu o godzinie 20.00 Warszawę rozświetliły pierwsze latarnie elektryczne. Nowoczesne światło pojawiło się na placu Saskim, w Ogrodzie Saskim, na dzisiejszym placu Powstańców Warszawy i na ulicach Wareckiej, Mazowieckiej, Kredytowej, Trębackiej i Wierzbowej.
Latarnie elektryczne były kolejnym oświetleniowym przełomem po wprowadzeniu latarni gazowych w 1856 roku, z trzydziestoletnim opóźnieniem w stosunku do Paryża, Londynu czy Berlina. Wprowadzenie oświetlenia elektrycznego było możliwe dzięki powstaniu elektrowni w Warszawie w roku 1904. Od tego momentu latarnie elektryczne stopniowo wypierały gazowe choć wciąż liczba tych drugich była pokaźna.
Zazwyczaj stosowano lampy łukowe, mimo ich nieekonomiczności, wieszając je na wysokich 8- i 10-metrowych słupach. Do 1914 roku wprowadzono dwa standardowe rodzaje latarń, unikając kosztownych, prestiżowych kandelabrów wielkomiejskich będących dumą ówczesnych europejskich stolic. Do wybuchu pierwszej wojny światowej Warszawę oświetlało 900 latarni elektrycznych i poniżej 5000 gazowych, co przekładało się na nie więcej niż 2500 latarni, ponieważ spora ich część była przynajmniej dwupłomieniowa.
Tak komentował pojawienie się pierwszych latarni elektrycznych Kurjer Warszawski:
"Światło elektryczne pali się równo, nie drga i w oczy zbyt nie razi, siła światła nie wszędzie jednak jest jednakowa. Najsłabiej palą się latarnie na placu Saskim, przed odwachem wojskowym, na ulicy Erywańskiej i hr. Berga, gdzie światło przybiera odcień fioletowy - łagodniejszy dla oczu wprawdzie, ale też słabszy pod względem oświetlenia. (...) Na ulicach gdzie po raz pierwszy zabłysły miejskie latarnie elektryczne, wzmógł się znacznie ruch spacerowy. Po północy połowę latarń pogaszono. "
Dziś wciąż możemy oglądać najstarsze latarnie w Warszawie na placu Trzech Krzyży, gdzie zachowały się oryginalne słupy latarniane z 1904 roku.
Źródła:
Maciej Łubieński, Michał Wójcik, Błyskawiczny przewodnik historyczny po Warszawie, Warszawa 2010.
Kurjer Warszawski nr 133, 15 maja 1906
Karolina Zawadka, Śladami dawnej Warszawy – zapomniane latarnie | HistMag.org
Fotografia:
Latarnia elektryczna na placu trzech Krzyży, początek XX wieku - POLONA
