8 marca 1919
W związku z Dniem Kobiet przypominamy niezwykłą warszawiankę, jedną z kilkudziesięciu kobiet na świecie, które w czasie I wojny światowej służyły w wojsku w męskim przebraniu i jedyną, która znalazła się na pierwszej linii frontu i miała okazję sprawdzić się w bezpośredniej walce z wrogiem.
Wanda Gertz urodziła się w 1896 roku w Warszawie i już jako dziewczynka od lalek wolała żołnierzyki, których miała niezliczoną ilość. Zafascynowana wojskiem, mając słabość do munduru, została harcerką, a gdy wybuchła I wojna światowa, obcięła włosy, przybrała męską postać i jako Kazimierz Żuchowicz dostała się do Legionów Polskich. Żyła i walczyła jak inni żołnierze: z bronią u boku, sypiając w okopach. W czasie wojny polsko-bolszewickiej Wanda Gertz stała na czele Ochotniczej Legii Kobiet i brała udział w walkach o Wilno.
Tak ją opisuje reporter Timesa, któremu w tym okresie udało się dotrzeć do oddziału kobiet: Dowódca, kobieta oficer, nazwiskiem Goersz, lat 25, miała romantyczną karierę. W 1914–1915 spędziła 8 miesięcy walcząc u Piłsudskiego na froncie galicyjskim w regimencie artylerii przebrana za chłopca. Przystojna, bystra w zachowaniu. Nosiła mundur kobiecego batalionu — kurtkę khaki, niebieską spódnicę, mocno naciśnięta czapkę i wysokie buty. Niektóre z jej podwładnych były bose…
W dwudziestoleciu międzywojennym była najbardziej zaufaną sekretarką Józefa Piłsudskiego, mieszkała i pracowała w Belwederze, współtworzyła Muzeum Belwederskie. W czasie II wojny światowej zaangażowana w działalność konspiracyjną, brała udział w Powstaniu Warszawskim.
Źródło: Spotkanie poświęcone Wandzie Gertz w DSH, 8 marca 2014
Wanda Gertz. Opowieść o kobiecie żołnierzu Ania Nowakowska-Wierzchoś
Mapa
Fotografia:
Wanda Gertz w okresie walk o granice II RP - Lata 1918-1919.
