6 maja 1918
Dokładnie 98 lat temu, 6 maja urodził się Stanisław Grzesiuk zwany bardem Czerniakowa. Dzięki swoim książkom, z których największy rozgłos przyniosła mu "Boso, ale w ostrogach", a także wykonywanym "szemranym" balladom stał się obok Wiecha, największym piewcą warszawskiego folkloru.
Stanisław Grzesiuk dzieciństwo i młodość spędził na Czerniakowie, gdzie mieszkał przy ulicy Tatrzańskiej. To właśnie okolice warszawskich Sielc, do 1916 roku robotniczo-przemysłowego przedmieścia Warszawy, a potem dzielnicy cieszącej się sławą najgorszej w mieście, opisuje Grzesiuk w swojej książce. Żyło się tam biednie, policję traktowano jak wroga, frajerów z miasta okradano, wszystkich mieszkańców obowiązywał jednak niepisany kodeks honorowy. Tak opisuje Grzesiuk zasady obowiązujące gdy dochodziło do nierzadkich w tej okolicy awantur gdy jeden z uczestników został dźgnięty nożem:
Albo i wylizał się z ran, albo przenosił do wieczności, a winny do więzienia, jeśli policja doszła winnego. Bo przed 1944 rokiem "kapować nie wolno" - to główny punkt swoistego kodeksu honorowego obowiązującego na dzielnicy. Kto zasady nie przestrzegał, był niecharakterny i jako taki bojkotowany przez otoczenie.
Sielce i Czerniaków wytworzyły własny folklor, gwarę, które udało się Grzesiukowi przekazać w swoich książkach i piosenkach. Grywał na bandżoli (choć podobno muzykiem był marnym) i śpiewał zachrypniętym głosem "Ballady o Felku Zdankiewiczu", "Bujaj się Fela", "Bal na Gnojnej" czy "Nie ma cwaniaka na Warszawiaka", do której skomponował także muzykę (Stanisław Grzesiuk, oryginalne wykonanie 1960). Wykonywane przez niego utwory stały się inspiracją także dla współczesnych muzyków, spopularyzował je zespół Szwagierkolaska, a utwór "Nie ma cwaniaka na Warszawiaka" zrealizowany w ramach projektu WARSZAWIAK, podbił internet.
W czasie wojny Stanisław Grzesiuk został aresztowany przez Niemców i trafił na roboty, potem spędził 5 lat w obozach koncentracyjnych Dachau i Mauthausen-Gusen. Swoje wspomnienia obozowe spisał w pierwszej wydanej książce "Pięć lat kacetu". Po wojnie w 1946 ożenił się, miał dwoje dzieci córkę Ewę (1947–2003) i syna Marka (1950–2007), kilkakrotnie zmieniał adresy, mieszkał na Podchorążych, Grottgera, a ostatni jego adres to Franciszkańska. Zmarł w 1963 w wyniku przewlekłej gruźlicy. Swoje zmagania z chorobą, także alkoholową, opisał w ostatniej książce "Na marginesie życia".
W 2006 powstał film dokumentalny o Stanisławie Grzesiuku "Grzesiuk, chłopak z ferajny", w tym roku odbywa się także w dniach 6-8 maja Festiwal Grzesiuka, podczas którego będzie można przypomnieć sobie tę postać i czerniakowski uliczny folklor.
Źródła:
Grzesiuk, chłopak z ferajny (2006), reż. Mateusz Szlachtycz, Alex Kłoś
Jerzy S. Majewski, Tomasz Urzykowski, Dariusz Bartoszewski, Agata Żelazowska, Spacerownik Warszawski cz. 2, Warszawa 2007.
Janusz R. Kowalczyk, Stanisław Grzesiuk / Culture.pl
Mapa
Fotografia:
Stanisław Grzesiuk, 1962 - Fot. Wacław Kapusto / FORUM
