15 listopada 1902
Kolej kaliska, oddana do użytku w 1902 roku, stała się kluczowym połączeniem kolejowym Rosji z Prusami. Niestety jej warszawski dworzec przestał istnieć już w 1915 roku.
15 listopada 1902 o godz. 8.00 z stacji Warszawa Kaliska wyruszył pierwszy pociąg na linii kolejowej łączącej Warszawę z Kaliszem. Na dworcu pociąg żegnał „liczny zastęp, przeważnie urzędników kolejowych z prezesem rady zarządzającej baronem [Leopoldem Julianem] Kronenbergiem”. Uruchomienie kolejnej drogi żelaznej cieszyło się ogromnym zainteresowaniem prasy, dzięki czemu bez problemu można przypomnieć pierwsze wrażenia z podróży.
Trasa nowej szerokotorowej linii kolejowej zaczynała się przy dworcu Warszawa Kaliska. Stał on przy Alejach Jerozolimskich, na przy obecnym skrzyżowaniu z ulicą Żelazną. Z punktu widzenia ówczesnego miasta była to dość kiepska lokalizacja: „Niestety smutny obraz przedstawia komunikacja z miastem po fatalnym bruku Alei Jerozolimskich, długości wiorsty ku Marszałkowskiej, przytem Aleje słabo oświetlone, a z jednej strony pozbawione chodnika”. Przy obecnym dworcu Warszawa Zachodnia tory kolei kaliskiej przechodziły nad torami kolei wiedeńskiej na bardzo długim wiadukcie („Chwilę wisimy nad torem kolei wiedeńskiej”), a następnie biegły w kierunku Sochaczewa:
„Mamy przed sobą szmat drogi. Przejedziemy 3 gubernje, 9 powiatów, 174 mosty, 2 wiadukty, tunel. […] Z Ożarowa widać cukrownię Józefów. […] Za Błoniem widać starożytny klasztor w Rokitnie. Teresin, gdyby nie to, że nazywa się inaczej, byłby zupełnie podobny do Płochocina”.
Dalej trasa wiodła przez Sochaczew i Łowicz do Łodzi. Dworzec Łódź Kaliska, będący jednym z bardziej okazałych budynków na trasie, był wówczas położony na obrzeżach miasta – dziennikarz zwracał uwagę, że „droga z miasta do dworca kolejowego jest dosyć długa, jechać trzeba najmniej 12 minut”. Kolejnymi miejscowościami na trasie były Pabianice, Łask, Zduńska Wola i Sieradz.
Pierwszy przejazd całej trasy pomiędzy Warszawą a Kaliszem trwał 10 godzin! Pociąg do Kalisza przyjechał około godziny 18.00, witany przez około 5000 mieszkańców oraz amatorską orkiestrę strażacką. W ramach regularnego kursowania czas podróży wynosił 7 godzin, przy średniej prędkości 25 km/h.
Trasa kolei nie była jednak kompletna – dopiero 4 lata później udało się oddać do użytku krótki odcinek łączący Kalisz ze Skalmierzycami, leżącymi po drugiej stronie granicy z Prusami. Głównym powodem opóźnienia w realizacji tego połączenia były przeciągające się ustalenia pomiędzy Rosją a Prusami dotyczące lokalizacji stacji granicznych.
Linia kaliska została bardzo poważnie uszkodzona w czasie I wojny światowej. Wtedy też, po niespełna 13 latach istnienia, uległ zniszczeniu dworzec w Warszawie. Po 1915 roku kolej kaliska została połączona z innymi liniami kolejowymi, nie było więc potrzeby odbudowy dworca przy Alejach Jerozolimskich. Nie istnieje też już wiadukt przy Warszawie Zachodniej. Z drugiej strony, powstały w 1902 roku odcinek Warszawa–Łowicz, po kilkukrotnych modernizacjach stał się ważnym fragmentem międzynarodowego połączenia kolejowego Warszawa–Poznań–Berlin.
Źródła:
Dominik Wretowski, O znaczeniu ekonomicznem kolej kaliskiej, "Ateneum: pismo naukowe i literackie", 1900, T. 2 (98), z. 4
Daniel Nalazek, Komunikacyjne przypadki Dworca Kaliskiego, "Skarpa Warszawska", Nr 9/2018
Mapa
Fotografia:
Dworzec Kaliski w Warszawie, pocztówka kolorowana - POLONA
