21 lipca 1954
Elektrociepłownia Żerań była największą inwestycją energetyczną w Polsce w latach 50-tych. W ciągu dwóch lat od rozpoczęcia budowy uruchomiono pierwszą turbinę. W ciągu kolejnych dwóch lat zakład zaczął dostarczać ciepło do nowopowstających osiedli na Pradze.
Przed II wojną światową prąd do warszawskich mieszkań pochodził głównie z elektrowni miejskiej na Powiślu oraz elektrowni w Pruszkowie, ogrzewanie mieszkań bazowało zaś na piecach stojących w poszczególnych pokojach. Niektóre budynki użyteczności publicznej sprzed I wojny światowej posiadały własne systemy ogrzewania połączone czasami z nawiewem ciepłego powietrza. W nielicznych przypadkach (Politechnika, Szpital Dzieciątka Jezus, itp.) funkcjonowało ogrzewanie zespołu budynków pochodzące z jednej lokalnej kotłowni. Dopiero nowsze budynki, powstające w okresie międzywojennym, posiadały wspólne systemy ogrzewania, bądź w ramach jednego budynku, bądź zespołu bloków - sztandarowym przykładem jest tutaj kotłownia na terenie żoliborskich osiedli WSM.
Po 1945 r. w pierwszej kolejności została odbudowana sieć elektryczna bazująca na elektrowni miejskiej. W drugiej, po 1949 r. rozpoczęła się budowa nowych zakładów mających nie tylko produkować prąd, ale i ciepło. Sama elektrownia na Powiślu też została dostosowana a w późniejszych latach praktycznie zredukowana do funkcji zakładu dostarczającego ciepło.
W 1951 roku rozpoczyna się budowa od podstaw pierwszej nowej elektrociepłowni. Jej lokalizacja na Żeraniu to efekt przedwojennych planów umieszczenia w tamtych rejonach dzielnicy przemysłowej. Projekt techniczny sporządzony w Leningradzie zatwierdzono w 1949 r., budowę rozpoczęto w 1951 r. a już w 1954 r., dzień przed Narodowym Świętem Odrodzenia Polski (22 lipca), tradycyjną datą hucznego oddawania do użytku kolejnych inwestycji, została uruchomiona pierwsza turbina na Żeraniu. W listopadzie tego samego roku ukończono budowę pierwszego bloku, zaś budowa kolejnych trwała do początku 1958 r. Powstał ogromny obiekt, który mimo swojej nowoczesności szybko okazał się niewystarczający dla szybko rozwijającego się miasta – w 1961 r. uruchomiono elektrociepłownię Siekierki, w 1971 r. Ciepłownię Wola, a w 1983 r. Ciepłownię Kawęczyn.
Równocześnie z rozbudową EC Żerań budowano magistrale ciepłownicze zasilające bloki mieszkalne, (jako pierwsze podłączono osiedle Praga II - wokół obecnego placu Hallera), oraz posiadające priorytet w dostawach energii zakłady przemysłowe - Fabrykę Samochodów Osobowych, Żerańską Fabrykę Elementów Betoniarskich "Faelbet" i inne zlokalizowane wzdłuż kanału Żerańskiego i w jego okolicach.
W latach 90. zakład został znacznie zmodernizowany, zainstalowano m.in. nowe filtry zmniejszające emisję pyłów. Zmianie uległa także technologia utylizacji odpadów paleniskowych. Dzięki temu obecnie ogromny teren pomiędzy elektrociepłownią a mostem Marii Skłodowskiej-Curie podlega rewitalizacji. Pierwszym widocznym efektem prac jest nowa ścieżka pieszo-rowerowa, która po wyremontowaniu mostu za kanałem Żerańskim (biegły nim rurociągi, którymi tłoczono popiół z elektrociepłowni zmieszany z wodą), będzie łączyć się ze ścieżką wzdłuż Wisły ciągnącą się aż do mostu Łazienkowskiego.
Źródła:
Henryk Janczewski, Warszawa. Geneza i rozwój inżynierii miejskiej
Energetyczna historia Żerania
Rekultywacja składowiska na Żeraniu. Będą bloki i zieleń
Wydłużają ścieżkę rowerową na prawym brzegu Wisły na Białołęce
Mapa
Fotografia:
Rozpalanie pierwszego kotła, 1954 - fotopolska.pl
