17 listopada 1923
Rozmiary anteny nadawczej nieopodal Babic były imponujące - dziesięć 126 metrowej wysokości masztów podtrzymujących antenę stało na długości ponad 3,5 kilometra!
Budowę stacji nadawczej o mocy umożliwiającej wysyłanie depesz do Stanów Zjednoczonych rozpoczęto w 1922 r. Dziesięć wysokich, ażurowych masztów stanęło w linii prostej przebiegającej przy jednym z carskich fortów, oznaczonym symbolem IIA, leżącym na przedłużeniu obecnej ulicy Radiowej. Sam fort i tereny do niego przylegające stały się siedzibą zaplecza technicznego radiostacji. Wzniesiono m.in. własną elektrownię i budynek nadajnika. Pomiędzy masztami zostały rozpięte anteny nadawcze – jedna na pięciu masztach na północ od fortu, a druga na kolejnych pięciu na południe od fortu.
17 listopada 1923 r. oficjalnie uruchomiono stacją nadawczą, a obecny na uroczystości prezydent RP Stanisław Wojciechowski wysłał depeszę do prezydenta Stanów Zjednoczonych Johna C. Coolidge’a. Wkrótce w stacji odbiorczej znajdującej się w Grodzisku Mazowieckim odebrano depeszę zwrotną - komunikacja transatlantycka została nawiązana! Sygnał nadawano alfabetem Morse’a z prędkością od 30 do 60 słów na minutę.
Warszawska stacja radiotelegraficzna została zbudowana w oparciu o system wynaleziony przez szwedzkiego inżyniera Ernsta Alexandersona, którego podstawowym elementem był alternator (prądnica) wysokiej częstotliwości, kluczowy element nadajnika. W tym samym okresie (w 1924 r.) została uruchomiona bliźniacza do niej stacja nadawcza. Nieco mniejsza, z anteną na sześciu masztach rozstawionych na długości blisko 2 km, powstała w Szwecji w pobliżu miejscowości Grimeton. Jako unikalny zabytek techniki została w 2004 r. wpisana na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO.
Oprócz budynków technicznych, przy forcie powstały domy dla pracowników stacji. W 1932 r. rozpoczęła się nieopodal stacji budowa osiedla domów jednorodzinnych pracowników łączności. Początkowo nazywane było Radiowo, w 1936 r. zmieniono jego nazwę na Boernerowo, ku czci zmarłego w 1933 r. zasłużonego ministra Poczt i Telegrafów Ignacego Boernera. Praktycznie od samego początku istnienia, leżące wówczas poza granicami miasta osiedle, było doskonale skomunikowane z Warszawą – w 1933 r. uruchomiona została linia tramwajowa, istniejąca zresztą do dzisiaj.
We wrześniu 1939 r. stacja nadawcza została zajęta przez wojska niemieckie i w czasie wojny była wykorzystywana do komunikacji z niemieckimi łodziami podwodnymi. 16 stycznia 1945 r. wszystkie maszty zostały wysadzone przez Niemców. Zwalone maszty zostały pocięte i przeznaczone na złom. Po nowoczesnej stacji radiotelegraficznej pozostały jedynie fundamenty poszczególnych masztów stojącej wzdłuż leśnej drogi zaczynającej się przy ul. Dobrzańskiego w Babicach Nowych i betonowe stróżówki z wejściami zwieńczonymi napisem „Czuwaj”.
Źródła:
Strona internetowa Nadajnik Babice - śladami historii
Strona internetowa Stowarzyszenia Park Kulturowy Transatlantycka Radiotelegraficzna Centrala Nadawcza
Fotografia:
Transatlantycka Centrala Radionadawcza (1937) - Fot. POLONA
