8 kwietnia 1916
Tego dnia ziściły się dążenia mieszkańców przedmieść o przyłączenie ich miejscowości do Warszawy. Już rok wcześniej Koło Architektów na zlecenie magistratu zaczęło przygotowywać szkicowy plan regulacyjny obejmujący tereny dotychczas leżące poza granicami miasta – granicami tylko nieznacznie szerszymi niż te ustanowione poprzez usypanie Wałów Lubomirskiego w 1770 roku.
Przez cały XIX wiek miasto tylko w niewielkim stopniu się powiększyło – włączono m.in. część Woli, Ochoty, Nową Pragę. Barierą dla rozwoju miasta była degradacja dawnej stolicy kraju do roli rosyjskiego miasta gubernialnego. Przysłowiowym gwoździem do trumny było zaś włączenie Warszawy do zespołu twierdz wzdłuż Wisły (Modlin–Warszawa–Dęblin) i budowa dwóch pierścieni fortów, uniemożliwiających jej rozwój terytorialny. W efekcie miasto się zagęszczało, zabudowywano nieruchomości kamienicami o małych i ciemnych podwórkach tzw. „studniach” i nadbudowywano starsze budynki starając się zapewnić wzrastającej liczbie mieszkańców jakiekolwiek warunki mieszkaniowe. Rozwijający się przemysł także musiał zmagać się z ograniczoną powierzchnią miasta – kończyło się to tym, że fabryki sąsiadowały z zabudową mieszkalną - najwyraźniej taka sytuacja była widoczna na Woli.
W sierpniu 1915 roku Rosjanie w pośpiechu opuścili Warszawę uciekając przed wojskami pruskimi. Na czele nowych władz stanął generał gubernator Hans von Beseler, który 8 kwietnia 1916 roku podpisał kluczowy dla rozwoju miasta dokument. Co ciekawe rozszerzenie miasta zostało wprowadzone z datą wsteczną 1 kwietnia 1916. Obszar miasta powiększył się z około 3 700ha do około 12 000ha.
Warszawą stały się tereny obecnie przez wiele osób uważane za rdzennie warszawskie – m.in. Rakowiec, Ochota, Mokotów, Czerniaków, Saska Kępa, Grochów, Gocław, Targówek, Bródno, Żoliborz, Młociny, Marymont, Powązki.
Duża część przyłączonych ziem była obszarem niezabudowanym – umożliwiło to urbanistom projektowanie z rozmachem nowych dzielnic jak Żoliborz, Bielany, Ochota, czy Grochów. Planiści wytyczyli nowe ulice, nowe place, mosty przez Wisłę, miejsca pod obiekty sportowe. Analizując potrzeby miasta wskazano obszary, na których miałby się rozwijać przemysł, m.in. na Żeraniu, gdzie planowano budowę dużego portu rzecznego połączonego z kanałem obiegającym całą Pragę.
Przyłączenie przedmieść rozpoczęło dynamiczny proces rozwoju miasta, które w 1918 roku stało się ponownie stolicą Polski. Dla odróżnienia od dotychczasowego miasta zaczęto ją nazywać Wielką Warszawą.
Fotografia:
Plan Informacyjny Wielkiej Warszawy (ok. 1919 r.) - Źródło: POLONA/domena publiczna
