Komitet Obrony Robotników wychodzi z cienia

Zdjęcie dla kartki: Komitet Obrony Robotników wychodzi z cienia Blur dla zdjęcia do kartki: Komitet Obrony Robotników wychodzi z cienia

Fot. Janusz Krzyżewski/Ośrodek KARTA

23 września 1976

23 września 1976 roku Komitet Obrony Robotników ogłosił Apel do społeczeństwa i władz PRL. Dokument ten uznaje się za początek powstania niezależnej od władz opozycji demokratycznej, która z czasem zmieni się w ogólnonarodowy ruch o nazwie Solidarność.

Apel był efektem brutalnego stłumienia kolejnych robotniczych protestów. W czerwcu 1976 władze zapowiedziały podwyżki cen na żywność. Robotnicy z warszawskiego Ursusa i Radomia (oraz innych ośrodków) podjęły protest odmawiając pracy. W Radomiu strajk szybko eskalował, zdemolowano gmach KW PZPR, w odwecie władze wysłały przeciwko protestującym milicję i ZOMO. Później protestujących zwalniano z pracy i oskarżano w procesach - tutaj właśnie działał KOR, pomagając rodzinom aresztowanych, opłacając adwokatów, nagłaśniając sprawy i zbierając rzetelne dane o rozmiarach prześladowań. KOR formułował swoje postulaty w szerokim kontekście łamania praw podstawowych: „Zastosowane wobec robotników represje stanowią naruszenie podstawowych praw człowieka uznanych zarówno w prawie międzynarodowym, jak i obowiązujących w polskim prawodawstwie: prawo do pracy, strajku, prawo do swobodnego wyrażania własnych przekonań, prawo do udziału w zebraniach i demonstracjach”.

W warszawskim mieszkaniu Jacka Kuronia przy ulicy Mickiewicza 27 m. 64 na Żoliborzu działało nieformalne biuro KOR-u. Tam spotykali się członkowie i sympatycy, cały czas można było zadzwonić (tel. 39 39 64) ze swoją sprawą do dyżurnego i uzyskać pomoc. KOR stał się rzecznik praw obywatelskich broniącym zwykłym ludzi przed wszechmocą represyjnego państwa.

Oczywiście działalność KOR-u była ściśle obserwowana przez SB, w oficjalnej prasie nie można było też znaleźć wzmianek o Komitecie. Wobec tego KOR postanowił podjąć inicjatywę samodzielnego informowania społeczeństwa. Służyć temu miały nielegalne wydawnictwa odbijane na powielaczach w dobrze zakonspirowanych drukarniach - tak narodził się "drugi obieg", cały podziemny system drukowaniu oraz kolportażu książek i prasy poza kontrolą cenzury. Najbardziej znana była Niezależna Oficyna Wydawnicza „NOW-a” prowadzona przez Mirosława Chojeckiego.

Dzięki bardzo aktywnej działalności udało się przełamać opór władzy, większość oskarżonych w procesach radomskich zostało uniewinnionych i mogło wrócić do pracy. Sukces Komitetu sprawił, że postanowiono kontynuować działalność zakładając Komitet Samoobrony Społecznej KOR, podobną działalność prowadził złożony częściowo z działaczy KOR „konkurencyjny” Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Dzięki ich działalności stopniowo poszerzała się baza ludzi świadomych swoich praw i widzących indolencje władz w ich realizacji. Integracji uległy też rozproszone dotąd środowiska krytyczne wobec władzy. To zaowocowało już kilka lat później przy powstawaniu Solidarności.

Polityczne drogi pierwszych działaczy KOR-u z czasem się rozeszły, jednak wszyscy są zgodni, co do przełomowego znaczenia działalności Komitetu. Udało się pokazać w sposób dobitny, że władza mieniąca się polityczną reprezentacją interesów robotników w rzeczywistości postępuje przeciwko robotnikom.

Lista założycieli KOR-u, którzy podpisali się pod Apelem…:

  • pisarz Jerzy Andrzejewski
  • poeta Stanisław Barańczak
  • działacz socjalistyczny Ludwik Cohn
  • pedagog, opozycjonista i wieloletni więzień polityczny Jacek Kuroń
  • światowej sławy ekonomista prof. Edward Lipiński
  • historyk literatury i działacz opozycyjny Jan Józef Lipski
  • historyk, jeden z czołowych organizatorów akcji pomocy Antoni Macierewicz
  • chemik, współorganizator akcji pomocy Piotr Naimski
  • działacz socjalistyczny, skazany w procesie szesnastu w Moskwie Antoni Pajdak
  • były dowódca Kedywu okręgu warszawskiego AK i działacz WiN płk Józef Rybicki
  • adwokat broniąca w procesach politycznych Aniela Steinsbergowa
  • działacz socjalistyczny Andrzej Szczypiorski
  • kapelan AK i Szarych Szeregów ks. Jan Zieja
  • działacz niepodległościowy Wojciech Ziembiński
  • W następnych tygodniach dołączyli do nich:

  • chemik, współorganizator akcji pomocy Mirosław Chojecki
  • aktorka Helena Mikołajska
  • były działacz konspiracyjnej organizacji „Ruch” Emil Morgiewicz
  • Bogdan Borusewicz
  • Józef Śreniowski
  • Wojciech Onyszkiewicz
  • Anka Kowalska
  • Stefan Kaczorowski
  • Adam Michnik
  • ks. Zbigniew Kamiński
  • Jan Kielanowski
  • Wacław Zawadzki

Źródło:
Grzegorz Waligóra, Komitet Obrony Robotników

Mapa

Fotografia:

Głodówka członków Komitetu Obrony Robotników w koœściele œśw. Krzyża, Ÿpaździernik 1979 - Fot. Janusz Krzyżewski/Ośrodek KARTA

Materiały dodatkowe