24 lutego 1942
Pomnik warszawskiego szewca został rozebrany przez Niemców w odwecie za akcję „Alka”, który 11 lutego 1942 zdjął niemiecką tablicę z pomnika Kopernika.
Początkowo Niemcy postanowili zniszczyć pomnik, jednak dzięki staraniom Stanisława Lorentza miał on zostać jedynie zdemontowany i przewieziony do piwnic Muzeum Narodowego.
Ustawiony w 1936 roku na placu Krasińskich monument upamiętniał jednego z dowódców (z zawodu szewca) Powstania Kościuszkowskiego z 1794 r., który stanął na czele mieszkańców Warszawy walczących z rosyjskimi żołnierzami dowodzonymi przez Osipa Igelströma.
Uroczystość osłonięcia pomnika odbyła się z wielką pompą w obecności prezydenta RP Ignacego Mościckiego – przed pomnikiem przedefilowali przedstawiciele wszystkich cechów warszawskich, prezentujący swoje zawody. Na zaprzężony w konie platformach, bądź na pakach ciężarówek można było zobaczyć zarówno piec chlebowy, kuźnię, wieżę z beczek, jak też prezentację układania bruku!
24 lutego 1942 Ludwik Fischer, gubernator dystryktu warszawskiej Generalnej Gubernii wydał oświadczenie o podjęciu przez niego decyzji o demontażu pomnika Kilińskiego. W kolejnych dniach pomnik został obudowany rusztowaniem, a następnie przeniesiony przez wynajętych pracowników prywatnej firmy na metalową platformę i przewieziony ul. Miodową, Krakowskim Przedmieściem i Nowym Światem do Muzeum Narodowego. W czasie demontażu pomnika „Alek” próbował przekupić robotników i odkupić figurę, jednak ze względu na pojawienie się przy rozbiórce niemieckiego policjanta musiał z tego pomysłu zrezygnować – udało mu się jedynie wejść w posiadanie szabli, którą Kiliński trzymał w dłoni.
Całą trasę transportu obserwował „Alek”, który już pierwszej nocy po umieszczeniu pomnika w piwnicach Muzeum Narodowego, umieścił na ścianie Muzeum napis „Jam tu. Ludu W-wy. Kiliński Jan!”.
Wiosną 1945 r. pomnik został ustawiony na niewielkim postumencie naprzeciwko Muzeum Narodowego. Tam stał do 1946, kiedy to powrócił na na pl. Krasińskich. W 1959 r. pomnik ponownie przeniesiono, tym razem na placyk przy ul. Podwale, nieopodal pałacu Młodziejowskiego, który w latach 90-tych XVIII w. był rezydencją Igelströma.
Mapa
Fotografia:
Obwieszczenie Ludwiga Fischera z 24 lutego 1942 o demontażu pomnika Jana Kilińskiego - Fot. Wikimedia Commons
